پهپاد آرش یکی از انواع پهپادهای انتحاری ساخت ایران می‌باشد که با ۲۰۰۰ کیلومتر بُرد، دوربرد ترین پهپاد انتحاری در ایران و جهان محسوب می‌شود.[۲] این پهپاد در اختیار ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و نمونه ارتقا یافته پهپاد کیان ۲ است که به جای پیشرانه جت از پیشرانه پیستونی نیرو می‌گیرد.
مشخصات
پهپاد آرش یا آرش‑۲، یک پهپاد انتحاری ساخت ارتش جمهوری اسلامی ایران (ارتش–ارتش/آرتش) است که از حدود سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰ میلادی) وارد خدمت شده است. ویژگی‌های اصلی این پهپاد عبارت‌اند از:
✈️ مشخصات فنی
- نوع: پهپاد انتحاری (لوترینگ میونیشن) (fa.wikipedia.org)
- برد عملیاتی: حدود ۲۰۰۰ کیلومتر، دوربردترین پهپاد انتحاری ساخت ایران و جهان (fa.wikipedia.org)
- موتور: پیشرانه پیستونی (MD‑550 یا MDSO‑4‑520) با قدرت حدود ۵۰ اسب بخار (jangaavaran.ir)
- سرعت: حدود ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت (fa.wikipedia.org)
- طول و دهانه بال: تقریباً ۴٫۵ متر طول و حدود ۴ متر دهانه بال (jangaavaran.ir)
- سقف پروازی: حدود ۱۲٬۰۰۰ فوت (۳٬۷۰۰ متر) (khabarfoori.com)
- سرجنگی: حدود ۱۵۰ کیلوگرم (در برخی منابع تا ۲۰۰ کیلوگرم ذکر شده است) (tabnak.ir)
🎯 قابلیت‌ها و نقش‌ها
- قابلیت نفوذ به عمق دشمن و اجرای عملیات انتحاری دقیق؛ حتی ضد سامانه‌های پدافندی (donya-e-eqtesad.com)
- طراحی برای اهداف حساس دوردست مانند حیفا و تل‌آویو (fa.wikipedia.org)
- قابلیت سرکوب دفاع هوایی دشمن و احتمال استفاده در نقش‌های جنگ الکترونیک (fa.wikipedia.org)
🧭 بستر پروازی و نحوه پرتاب
- آغاز تولید ثبت‌شده در سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰)
- پرتاب معمولاً از پلتفرم کامیونی مجهز به پرتابگر جت پوشش‌دار یا JATO انجام می‌شود (fa.wikipedia.org)
📰 آخرین رویداد‌ها
طی روزهای اخیر (خرداد ۱۴۰۴ / ژوئن ۲۰۲۵)، ارتش ایران اعلام کرد که تعدادی از پهپادهای کلاس آرش با موفقیت وارد خلل سیستم‌های دفاعی رژیم صهیونیستی شده و اهداف تعیین‌شده در عمق سرزمین‌های اشغالی را منهدم کرده‌اند (tabnak.ir).
🌍 اهمیت راهبردی
- با برد ۲۰۰۰ کیلومتری، پتانسیل تهدید پایگاه‌های فرامرزی مانند سرزمین‌های اشغالی، پایگاه‌های آمریکایی در خلیج فارس و کشورهای منطقه را دارد
- ارتش (آرتش) — نه IRGC — توسعه‌دهنده این پهپاد است، و احتمال دارد حتی صادرات آن به بازیگران خارجی (مانند روسیه) در دستور کار باشد
🔚 جمع‌بندی
پهپاد آرش/آرش‑۲ یک سیستم تهدیدبرد بلند و پیشرفته ایرانی است:
- وارد خدمت ارتش شده و از توان عملیاتی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است (برد، سرعت، قدرت تخریب).
- قابلیت نفوذ به عمق دفاعی دشمن، حتی در مناطق حساس دارد.
- اخیراً کاربرد عملیاتی در تجاوز به اراضی اشغالی داشته است.
- توانایی‌های ضد پدافندی و نشانه‌روی دقیق آن، آن را به ابزار مهمی در راهبرد بازدارندگی ایران تبدیل کرده است.
اگر مایلید، می‌توانم اطلاعات بیشتری در مورد دیگر موشک‌ها یا پهپادهای مشابه ایرانی (مثل کیان یا شاهد-۱۳۶) ارائه دهم.
🎯 چطور آرش از گنبد آهنین عبور می‌کند؟
۱️⃣ اصل طراحی گنبد آهنین چیست؟
- سامانه دفاعی گنبد آهنین برای مقابله با راکت‌های کوتاه‌برد، خمپاره‌ها و موشک‌های ساده طراحی شده.
- از رادارهای چند منظوره (EL/M-2084) و رهگیرهای موشکی Tamir استفاده می‌کند.
- ضعف آن در برابر اهداف انتحاری، کم‌ارتفاع، آهسته و پرشمار است.
۲️⃣ نقاط ضعف گنبد آهنین در برابر پهپادها
| مشکل | توضیح |
|---|---|
| ✖ تشخیص | پهپادهایی با سطح مقطع راداری کوچک (RCS) به سختی شناسایی می‌شوند. |
| ✖ سرعت پایین | سامانه برای رهگیری پرنده‌های کم‌سرعت طراحی نشده است. ممکن است رادار آنها را “نویز” تشخیص دهد. |
| ✖ حمله اشباع | گنبد آهنین محدودیت تعداد رهگیر در هر لحظه دارد. اگر ده‌ها پهپاد همزمان شلیک شوند، اشباع می‌شود. |
| ✖ مسیر پروازی غیربالستیک | آرش می‌تواند مسیرهای نامنظم، ارتفاع کم و تغییر مسیر لحظه‌ای داشته باشد. |
۳️⃣ تاکتیک نفوذ آرش به گنبد آهنین
⬅ حمله گروهی و موجی (Saturation Attack)
تعداد زیادی آرش همزمان شلیک می‌شوند (مثلاً ۳۰ تا ۵۰ فروند). سیستم نمی‌تواند همه را در آن واحد رهگیری کند.
⬅ پرواز در ارتفاع بسیار پایین (Nap-of-the-Earth Flight)
در ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ متری پرواز می‌کند که باعث می‌شود رادار گنبد آهنین، آنها را دیر تشخیص دهد.
⬅ امواج پارازیت و جنگ الکترونیک
در کنار پهپادهای انتحاری آرش، گاهی پهپادهای جنگ الکترونیک و پارازیت نیز وارد عمل می‌شوند تا اختلال در رادار دشمن ایجاد شود.
⬅ تغییر مسیر و مانور در لحظات آخر
آرش مجهز به سامانه ناوبری ترکیبی (اینرسیال + GPS + تصویرسازی نهایی) است و می‌تواند قبل از اصابت تغییر مسیر لحظه آخری دهد که کار رهگیر را سخت می‌کند.
⬅ مصرف اقتصادی برای مهاجم
یک موشک رهگیر Tamir حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار دلار هزینه دارد در حالی که ساخت آرش به مراتب ارزان‌تر است.
۴️⃣ مثال عملیاتی اخیر
در حملات آوریل ۲۰۲۴ و مه ۲۰۲۵ (مطابق با فروردین و خرداد ۱۴۰۴) دیده شد که آرش‌ها در کنار شاهد-۱۳۶ و موشک‌های کروز به عمق مناطق حیاتی مانند حیفا، تل‌آویو و پایگاه‌های نظامی نفوذ کردند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که درصد موفقیت عبور آنها از سامانه‌های گنبد آهنین بسیار بالا بوده.
🔬 جمع‌بندی کلیدی:
آرش با سرعت متوسط، پرواز پایین، حمله جمعی و مسیرهای نامنظم، اساساً طراحی شده تا نقاط کور گنبد آهنین را هدف بگیرد.
هپاد آرش یکی از انواع پهپادهای انتحاری ساخت ایران می‌باشد که با ۲۰۰۰ کیلومتر بُرد، دوربرد ترین پهپاد انتحاری در ایران و جهان محسوب می‌شود.[۲] این پهپاد در اختیار ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و نمونه ارتقا یافته پهپاد کیان ۲ است که به جای پیشرانه جت از پیشرانه پیستونی نیرو می‌گیرد.
مشخصات
پهپاد آرش از نظر اندازه و ظاهرا تقریبا همان کیان ۲ است، اما یک تفاوت بزرگ در اینجا وجود دارد. در کنار بحث انتحاری، پهپاد آرش قابلیت سرکوب پدافند هوایی را در اختیار دارد. این پهپاد برای اولین بار در رزمایش پهپادی ارتش در دی ۱۳۹۹ رونمایی شد و پس از آن در مراسم مختلف رژه نیروهای مسلح نیز به نمایش درآمد.[۳] آرش به همراه چند نوع دیگر از انواع پهپادها در اولین ناودسته پهپادبر ایران نیز بکار گرفته شده است.[۴] فرمانده نیروی زمینی ارتش در مصاحبه‌ای در خصوص آرش گفت : «ما این پهپاد را برای تهاجم به حیفا و تل‌آویو در نظر گرفته‌ایم.». [۵]همچنین برخی محافل غربی مدعی شده‌اند ایران پس از پهپاد شاهد ۱۳۶ نیروهای روسی را برای استفاده از پهپاد آرش نیز آموزش می‌دهد.[۶]
اینجا وارد بخش اقتصاد جنگی می‌شویم — که اتفاقاً یکی از مهم‌ترین ابعاد رویارویی ایران و اسرائیل در همین حملات است:
📊 مقایسه هزینه اقتصادی آرش در برابر رهگیرهای Tamir گنبد آهنین
🎯 هزینه تقریبی هر سلاح
| سیستم | هزینه تقریبی هر واحد |
|---|---|
| پهپاد آرش-۲ (ایران) | حدود 20,000 تا 50,000 دلار (بسته به مدل و سرجنگی) |
| موشک Tamir (اسرائیل) | حدود 50,000 تا 100,000 دلار (بسته به نسل و تعداد سفارش) |
| موشک‌های لایه‌های بالاتر (Arrow 3 و David’s Sling) | تا 3 میلیون دلار برای هر رهگیر |
🧮 محاسبه اقتصادی ساده (برای هر موج حمله)
فرض کنیم در یک حمله ۵۰ پهپاد آرش وارد شوند:
| محاسبه پهپادهای آرش | محاسبه رهگیرهای Tamir |
|---|---|
| ۵۰ × ۵۰ هزار دلار → ۲.۵ میلیون دلار | ۵۰ × ۷۵ هزار دلار → ۳.۷۵ میلیون دلار |
| ⬇ | ⬆ |
| کل هزینه مهاجم ارزان‌تر از مدافع است |
⚠ اگر حمله اشباع انجام شود:
- مثلاً در حمله آوریل ۲۰۲۴ ایران بیش از ۱۰۰ پهپاد در موج اول پرتاب کرد.
- فقط برای رهگیری همان پهپادها، اسرائیل می‌بایست حداقل ۷ تا ۱۰ میلیون دلار صرف کند فقط برای Tamir.
- این هزینه بدون احتساب موشک‌های پاتریوت، دیوید اسلینگ و آرو است که گاهی مجبور به شلیک آنها هم می‌شوند (هر آرو ۲ یا ۳ حدود ۳ میلیون دلار قیمت دارد).
🎯 اصل راهبردی:
هزینه حمله برای ایران بسیار پایین‌تر از هزینه دفاع برای اسرائیل است.
این اصل در دکترین جدید جنگ پهپادی به آن گفته می‌شود:
Cost-Imposition Asymmetry
(عدم تقارن هزینه تحمیلی)
🔬 نتیجه عملیاتی:
- حتی اگر اسرائیل ۹۹٪ موفق باشد، باز هم درگیر فشار اقتصادی بسیار سنگینی می‌شود.
- اسرائیل برای هر رهگیر باید هزینه بالا بدهد، درحالی‌که ایران می‌تواند پهپادها را به‌صورت انبوه و ارزان تولید کند.
- جنگ اشباع (Saturation Warfare) عملاً با همین عدم تقارن اقتصادی طراحی می‌شود.
🔧 ضریب کارایی جنگ
| کشور | هزینه تولید | هزینه دفاع حریف |
|---|---|---|
| ایران | ۲۰ تا ۵۰ هزار دلار | ۱۰۰ هزار دلار به بالا برای هر تهدید |
| اسرائیل | مجبور به استفاده از رهگیرهای گران |
📉 در بلندمدت:
- این مدل جنگ برای اسرائیل می‌تواند به لحاظ مالی فرساینده باشد.
- حتی اگر از نظر تاکتیکی شکست نخورد، از نظر استراتژیک دچار هزینه مضاعف می‌شود.
- ایران اساساً روی «شکستن بودجه دفاعی» اسرائیل تمرکز کرده است.
